Istorija - Buržoaske – građanske revolucije u Nizozemskoj i Engleskoj

Buržoaske – građanske revolucije u Nizozemskoj i Engleskoj

Revolucija u Nizozemskoj

   Krajem srednjeg vijeka Nizozemska je bila jedna od najrazvijenijih i najbogatijih evropskih zemalja. Imala je razvijenu poljoprivredu, bogate gradove sa manufakturama, a naročito je bila razvijena pomorska trgovina. Teritorija Nizozemske nije bila velika. Zemlja je bila podijeljena na 17 provincija, od kojih je najveća i najrazvijenija bila Holandija. Među stanovnicima su postojale jezičke i vjerske razlike. Na sjeveru se govorio njemački jezik, a vjera je bila protestanska (kalvinizam). Stanovnici južnih provincija govorili su francuski jezik i bili su katolici.

   U XVI veku Nizozemska je bila pod vlašću Španije. Kralj Filip II Habzburški (1556-1598) svojom ekonomskom i vjerskom politikom prema Nizozemskoj  izazivao je veliko negodovanje i otpor njenih stanovnika. Uvodio je neumjerno visoke poreze i nemilosrdno progonio protestante. Zbog toga je narod Nizozemske 1565. godine digao ustanak za oslobođenje od španske vlasti. Ustanike je predvodio Viljem Oranski. U ovoj borbi bili su ujedinjeni svi društveni slojevi (plemstvo, građanstvo, seljaci).

   Kad su španske vlasti uvidjele da su ustanici odlučni i da se ne mogulako savladati, odlučili su se za drugačije metode vorbe. Diplomatskim putem i obećanjima, pridobili su južne – katoličke provincije. Međutim, sedam sjvernih provincija 1579. godine proglašava svoju Utrehtsku uniju i nastavljaju dalju borbu. Vojni uspjesi ohrabrili su Utrehtsku uniju i ona je 1581. godine donijela Haški manifest, kojim je proglasila svoje odvajanje od Španijei nezavisnost. Nova država nazvana je Republika Ujedinjenih Provincija. Bila je to prva građanska republika u Evropi.

Iz Haškog manifesta vidi se da se uređenje i vlast u novostvornoj državi bitno razlikuju od feudalnog. Za razliku od feudalnog shvatanja da vlast dolazi od Boga, Haški manifest ističe da vlast pripada narodu (suverenitet naroda) i da vladari postoje radi naroda, a ne narod radi vladara.

   Španija nije priznala nezavisnost Nizotemske, kao ni mnoge druge države. Bez obzira na to, Nizozemska je nastavila da se razvija snažnim tempom. Potpuno međunarodno priznanje dobila je 1648. godine. Osnovali su grad u Americi, Novi Amsterdam (današnji Njujork) i osvojili Sundska ostrva (u Indoneziji).

   Materijalno blagostanje Holandije omogućilo je snažan kulturni razvoj, tako da je Holandija i u kulturnom pogledu bila veoma napredna zemlja.

Revolucija u Engleskoj

   Nakon Nizozemske, Engleska je bila sledeća evropska država u kojoj je izvedena buržoaska revolucija.

   Revolucija je otpočela kao sukob kralja Čarlsa I Stjuarta (1625-1649) i Parlamenta. Naime, kralj je otvoreno pokazivao apsolutističke težnje, ignorisao Parlament i sam donosio odluke. Parlament se suprotstavio i 1642. godine došlo je do oružanog sukoba. Parlament je poslao vojsku protiv kralja, što je označilo početak građanskog rata. Uz kralja je stalo krupno plemstvo, a parlament je imao podršku buržoazije i novog plemstva.

   Vojska parlamenta, kojoj je bio zapovjednik Oliver Kromvel, pobijedila je kraljevu vojsku i on je zbačen. Parlament ga je osudio na smrt 1649. godine, a Engleska je proglašena republikom.

Republka u Engleskoj nije dugo potrajala, do 1660. godine. U njoj je najuticajnija ličnost bio Oliver Kromvel.

   Nakon njegove smrti ponovo je obnovljena monarhija. Novi kralj postao je Čarls II Stjuart (1660-1685). Prije krunisanja, on je prihvatio uslove koje mu je postavio parlament. Mnoge od tih uslova kralj nije poštovao, tako da su se opet zaoštrili odnosi sa parlamentom. Za vrijeme njgovog naslednika Džejmsa II (1685-1688) neslaganje je dostiglo vrhunac.

   Zbog svega toga, parlament je odlučio da izvrši smjenu na vlasti i krunu preda kćerki Mariji i zetu Viljemu Oranskom. U toku pregovora Džejms II je pobjegao iz zemlje a vlast je preuzeo kraljevski par. Ovaj događaj, u engleskoj istoriji poznat je pod imenom slavna revolucija ili revolucija bez krvi jer je protekao mirno bez nasilja. 1689. god. kraljevski par potpisao je čuvenu Deklaraciju prava, na osnovu čega je Engleska postala parlamentarna monarhija. Kraljevska vlast je deklaracijom ograničena i sužena, a sva najvažnija ovlaštenja pripala su parlamentu.